Khám phá những công dụng chữa bệnh từ cây Khiên ngưu

Khiên ngưu hay còn được gọi với một số tên khác là Hắc sửu, bồ tăng thảo… Đây là một loại thảo dược chữa bệnh với vô số lợi ích tốt cho sức khỏe con người. Bài viết này các lương y, bác sĩ tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM xin chia sẻ sơ lược về công dụng của loại cây thuốc đặc biệt này.

• Dùng dưa hấu để chữa bệnh liệu bạn có biết?
• Bật mí những công dụng chữa bệnh hữu ích từ cây Trầm
• Tìm hiểu công dụng chữa bệnh từ cây Kinh giới

Khiên ngưu với nhiều lợi ích tốt cho sức khỏe con người

Thông tin sơ lược về cây khiên ngưu

Khiên ngưu là loại cây thuộc họ Bìm bìm Convolvulaceae., có tên khoa học là Pharbitis hederacea Choisy. Khiên ngưu là một loại dây leo, cuốn, thường mọc hoang nhiều ở nước ta và một vài nước trong khu vực, có thân mảnh, có điểm những lông hình sao. Lá hình tim xẻ 3 thùy, nhẵn và xanh ở mặt trên, xanh nhạt và có lông ở mặt dưới, rộng 12cm, dài 14 cm, cuống dài 5cm-9 cm, gầy, nhẵn. Hoa màu hồng tím hay lam nhạt, lớn, mọc thành im 1-3 hoa, ở kẽ lá. Quả nang hình cầu, nhẵn, đường kính 8mm, có 3 ngăn. Hạt 2-4, hình 3 cạnh, lưng khum, hai bên dẹp, nhẵn nhưng ở tễ hơi có lông, màu đen hay trắng tùy theo loài, dài 5mm-8 mm, rộng 3mm-5mm. 100 hạt chỉ nặng chừng 4,5 g.

Theo Đông y, Khiên ngưu có vị cay, tính nóng hơi có độc,có công dụng: tả khí phân thấp nhiệt, trục đờm, tiêu ẩm lợi nhị tiện là thuốc chữa tiện bĩ, và cước khí, chủ trị hạ khí, lợi tiểu chữa cước thũng, sát trùng. Trong thực tế, khiên ngưu dùng làm thuốc thông đại và tiểu tiện, thông mật đôi khi có tác dụng ra giun.

Thành phần hóa học có trong cây khiên ngưu

Theo nguyên cứu của các giảng viên Cao đẳng Xét nghiệm tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM cho biết trong khiên ngưu có Pharbitin ( Pharbitic acid và vài Purolic acid) là chất Glocosid có khoảng 2 %, Gallic acid, Nilic acid, Lysergol, Isopenniclavine, Chanoclavine, Penniclavine, Elymoclavine , ngoài ra còn chừng 11 % chất béo và 2 sắc tố cũng là glucozit. có chừng 2 % chất glucozit gọi là phacbitin có tác dụng tẩy.

Khiên ngưu và một vài tác dụng dược lý

Về tác dụng dược lý, dược sĩ Nguyễn Thị Thắm hiện đang là giảng viên khoa Cao đẳng Dược TPHCM cho biết cây khiên ngưu có một số tác dụng dược lý như: Tác Dụng Diệt Giun : Khiên ngưu tử, in vitro có tác dụng ức chế giun đũa (Trung Dược Học ); Độc tính : Độc tính của thuốc đối với chuột, liều LD50 là 37,5 kg. Ở người, có triệu chứng muốn nôn , nôn do thuốc kích thích trực tiếp lên đường tiêu hóa. Liều cao có thể ảnh hưởng đến Thận, dẫn đến tiểu ra máu cũng như các triệu chứng thần kinh(Trung Dược Học ); Tác Dụng Tẩy Xổ : chất Pharbitin có tác dụng tẩy xổ mạnh tương tự chất Jalapin. Khi chất Pharbitin vào ruột gặp mật và dịch ruột sẽ thủy phân thành Khiên ngưu tử tố kích thích ruột làm tăng nhu động gây ra tẩy xổ. Nước hoặc cồn chiết xuất Khiên ngưu đều có tác dụng gây tiêu chảy ở chuột nhắt nhưng nước sắc thì không có tác dụng đó; Tác Dụng Lên Thận : Khiên ngưu tử làm tăng độ lọc Inulin của Thận.

Đơn thuốc chữa bệnh áp dụng với khiên ngưu

Khiên ngưu thường mọc hoang phân bố khắp nước ta

• Chữa trẻ nhỏ bị bạo suyễn (gọi là mã tỳ phong), đờm hỏa làm tổn thương phế, nhiệt đờm ủng tắc: Chỉ xác, Đại hoàng (sao rượu) Hắc khiên ngưu Tán bột. Uống với nước sôi.
• Viên khiên ngưu chữa tinh thần phân liệt Đại hoàng 12g, hùng hoàng 12 g, nấc và bạch sửu 24g, kẹo mạch nha 1 6g. Các vị tán mịn bột, viên thành viên 2 g. Ngày uống 4 viên. Dùng một đợt 15 ngày liền, nghỉ 7 ngày rồi lại dùng tiếp.
• Đơn thuốc trị phù thũng, nằm ngồi không được: Khiên ngưu 10 g, nước 300ml. Sắc còn 150 ml chia 2 lần uống trong ngày, nếu tiểu tiện nhiều được thì khỏi Có thể tăng liều uống cao hơn nữa tùy theo bệnh tình có thể uống tới 40g.
• Chữa thủy thũng, cước khí: Binh lang Khiên ngưu tử Mộc hương Trần quất bì (bỏ xơ) Xích phục linh (bỏ vỏ đen) Đều 30g. Tán bột Mỗi lần dùng 6g. Thêm 150ml nước, sắc uống (Khiên ngưu thang – Thánh Tế Tổng Lục, Q.79. – Triệu Cát).
• Chữa phù, táo bón, tiểu bí: Bạch Khiên Ngưu Tán( Y Tông Kim Giám, Q.76. Ngô Khiêm) Vị thuốc: Bạch khiên ngưu (nửa để sống, nửa để chín) 4 g Bạch truật (sao đất) 4g Quất hồng 4 g Cam thảo (nướng) 4 g Tang bạch bì 4g Mộc thông 4g Tán bột. Ngày uống 8g–12 g.