Cơ chế tác dụng của thuốc kháng Histamin H1 là gì?

Thuốc kháng histamin H1 là một trong những nhóm thuốc quan trọng được sử dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh dị ứng. Để hiểu rõ cơ chế tác dụng của thuốc này, cần nắm bắt được vai trò của histamin trong cơ thể và cách các thuốc kháng histamin H1 can thiệp vào các quá trình sinh học liên quan.

Cơ chế tác dụng của thuốc kháng Histamin H1 là gì?

1. Histamin và vai trò của nó trong cơ thể

Dược sĩ Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay: Histamin là một amin sinh học được tổng hợp và dự trữ trong các tế bào mast (tế bào dưỡng bào) và basophil (bạch cầu ái kiềm). Histamin được giải phóng khi cơ thể tiếp xúc với các tác nhân dị ứng hoặc kích thích khác.

Histamin có bốn thụ thể chính: H1, H2, H3, và H4, trong đó thụ thể H1 đóng vai trò chính trong các phản ứng dị ứng. Khi histamin gắn vào thụ thể H1, nó gây ra các triệu chứng như:

• Giãn mạch máu: Dẫn đến đỏ da và sưng.
• Tăng tính thấm của mao mạch: Gây phù nề và nổi mẩn đỏ.
• Kích thích thần kinh cảm giác: Gây ngứa và khó chịu.
• Co thắt cơ trơn: Gây các triệu chứng hô hấp như khó thở hoặc co thắt phế quản.

2. Cơ chế tác dụng của thuốc kháng histamin H1

Thuốc kháng histamin H1 hoạt động bằng cách cạnh tranh với histamin tại vị trí gắn kết trên thụ thể H1. Điều này ngăn cản histamin kích hoạt thụ thể và do đó làm giảm các triệu chứng dị ứng.

2.1. Tác động trên hệ thần kinh trung ương

Một số thuốc kháng histamin H1, đặc biệt là thế hệ đầu tiên, có khả năng vượt qua hàng rào máu não và tác động lên hệ thần kinh trung ương (CNS). Điều này dẫn đến các tác dụng an thần và làm dịu. Các thuốc như diphenhydramine hay chlorpheniramine thường được sử dụng để giảm căng thẳng, hỗ trợ giấc ngủ hoặc điều trị say tàu xe nhờ vào tác dụng này.

2.2. Tác động trên hệ hô hấp

Thuốc kháng histamin H1 giúp giảm các triệu chứng hắt hơi, sổ mũi, và nghẹt mũi do dị ứng bằng cách ngăn chặn histamin tại các thụ thể H1 trong đường hô hấp.

2.3. Tác động trên da và mao mạch

Thuốc kháng histamin H1 làm giảm mẩn ngứa, phát ban, và phù nề trên da. Điều này đặc biệt hữu ích trong điều trị nổi mề đay hoặc viêm da tiếp xúc.

3. Phân loại thuốc kháng histamin H1

Các thuốc kháng histamin H1 được chia thành hai thế hệ chính dựa trên đặc tính dược lý của chúng:

3.1. Thế hệ đầu tiên

• Đặc điểm: Thuốc thế hệ đầu tiên như diphenhydramine, chlorpheniramine, và hydroxyzine có khả năng vượt qua hàng rào máu não, dẫn đến tác dụng an thần rõ rệt.
• Ưu điểm: Hiệu quả trong điều trị dị ứng cấp tính, mề đay, và ngứa.
• Nhược điểm: Gây buồn ngủ và giảm khả năng tập trung, không phù hợp cho những người cần tỉnh táo khi làm việc.

3.2. Thế hệ thứ hai

• Đặc điểm: Thuốc thế hệ thứ hai như loratadine, cetirizine, và fexofenadine ít hoặc không gây buồn ngủ vì khó vượt qua hàng rào máu não.
• Ưu điểm: Thích hợp cho điều trị dài hạn và không ảnh hưởng đến hoạt động thường ngày.
• Nhược điểm: Giá thành thường cao hơn so với thuốc thế hệ đầu tiên.

4. Ứng dụng của thuốc kháng histamin H1 trong lâm sàng

4.1. Điều trị dị ứng cấp tính và mãn tính

Thuốc tây y kháng histamin H1 được sử dụng rộng rãi để điều trị các bệnh dị ứng như:

• Viêm mũi dị ứng
• Nổi mề đay
• Viêm kết mạc dị ứng
• Phản ứng dị ứng do côn trùng cắn

4.2. Hỗ trợ trong các bệnh lý khác

• Say tàu xe: Các thuốc như diphenhydramine giúp giảm buồn nôn và chóng mặt do say tàu xe.
• Rối loạn giấc ngủ: Một số thuốc kháng histamin H1 thế hệ đầu tiên có thể được sử dụng để hỗ trợ giấc ngủ nhờ tác dụng an thần.

Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur đào tạo Dược sĩ Cao đẳng Dược

5. Tác dụng phụ của thuốc kháng histamin H1

Dù hiệu quả, thuốc kháng histamin H1 có thể gây ra một số tác dụng phụ, đặc biệt là với thế hệ đầu tiên:

• Buồn ngủ: Thường gặp nhất, đặc biệt khi dùng liều cao.
• Khô miệng, khô mắt: Do ức chế tuyến nước bọt và tuyến lệ.
• Tăng nhịp tim: Một số trường hợp hiếm gặp.
• Tác dụng trên hệ thần kinh: Như chóng mặt, mất tập trung hoặc lú lẫn, đặc biệt ở người cao tuổi.

Các thuốc thế hệ thứ hai ít gây tác dụng phụ hơn và an toàn hơn cho các đối tượng như trẻ em và người già.

6. Những lưu ý khi sử dụng thuốc kháng histamin H1

• Không tự ý sử dụng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt khi dùng thuốc cho trẻ em, phụ nữ mang thai, hoặc người cao tuổi.
• Không kết hợp thuốc kháng histamin H1 thế hệ đầu tiên với rượu hoặc các thuốc an thần khác vì có thể gây buồn ngủ quá mức.
• Thận trọng với các tác dụng phụ như khô miệng hoặc buồn ngủ khi vận hành máy móc hoặc lái xe.

Dược sĩ Cao đẳng Dược cho rằng, thuốc kháng histamin H1 là lựa chọn hàng đầu trong điều trị các bệnh dị ứng nhờ vào khả năng ngăn chặn hiệu quả các tác dụng của histamin tại thụ thể H1. Việc hiểu rõ cơ chế tác dụng và đặc điểm của từng thế hệ thuốc sẽ giúp người dùng sử dụng đúng cách và đạt hiệu quả cao trong điều trị.

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng dị ứng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và chọn lựa loại thuốc phù hợp. Điều này không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn đảm bảo an toàn cho sức khỏe của bạn.

Nguồn: yduochocvietnam.edu.vn