Tìm hiểu công dụng chữa bệnh từ cây Kinh giới

Kinh giới được biết đến như một loại rau thơm dùng để ăn kèm với nhiều món ăn, tuy nhiên ít ai biết rằng kinh giới còn là một vị thuốc Đông y được dùng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh khác nhau.

• Bất ngờ công dụng chữa bệnh của cây Dứa dại
• Công dụng của cây Bạch thược trong các bài thuốc chữa bệnh
• Bài thuốc dân gian chữa bệnh viêm họng tốt nhất

Kinh giới là một loại rau được dùng để ăn kèm trong nhiều món ăn

Bài viết này các lương y tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM xin chia sẻ sơ lược về một số thông tin cần biết cũng như công dụng của loại thảo dược đặc biệt này.

Mô tả sơ lược về cây kinh giới

Kinh giới hay còn được gọi với một số tên khác là kinh giới rìa, kinh giới trồng… có tên khoa học là Elsholtzia cristata Willd. Cây kinh giới được biết đến là một cây gia vị quen thuộc với người Việt Nam đồng thời cũng là một cây thuốc quý. Kinh giới có thân vuông, mọc thẳng, cao khoảng 30cm – 50cm. Hoa nhỏ, màu tím nhạt, mọc thành bông ở đầu cành. Cây chứa tinh dầu có vị cay, đắng, mùi thơm. Kinh giời thường được trồng để ăn sống, còn thấy mọc hoang và phân bố nhiều nước khác.

Theo Đông y, Kinh giới có vị Cay, ấm Quy kinh: Phế có công dụng trừ phong giải biểu, cầm máu.

Thành phần hóa học và tác dụng dược lý của cây kinh giới

Các giảng viên khoa Cao đẳng Xét nghiệm tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM cho biết trong cây kinh giới có một số thành phần hóa học như có chừng 1,8 % tinh dầu, thành phần chủ yếu là d.menton, d. limone, một ít d. limonen (Kinh giới tươi).

Về tác dụng dược lý, các dược sĩ cho biết rằng Nước sắc và cồn ngâm kiệt thuốc có tác dụng hạ nhiệt nhẹ, an thần , làm giãn cơ trơn phế quản của chuột lang, chống dị ứng.

Đơn thuốc chữa bệnh vận dụng với cây kinh giới

Kinh giới được trồng nhiều ở nước ta

1. Chữa các chứng chảy máu Dùng thang Kinh giới kết hợp với thang Hoa hòe trị tiêu có máu, kết hợp than lá Trắc bách diệp, Bạch mao căn, trị chảy máu mũi.
2. Chữa chứng biểu phong nhiệt biểu hiện sốt, đau đầu, đau họng, ra mồ hôi ít hoặc không ra mồ hôi. Kinh giới phối hợp với Liên kiều, Bạc hà và Cát cánh trong bài Ngân kiều tán.
3. Trị chứng biểu phong hàn biểu hiện đau đầu, ớn lạnh, sốt không có mồ hôi. Kinh giới phối hợp với Phòng phong và Khương hoạt mỗi thứ 12 g sắc uống Trường hợp cảm mạo, cảm cúm, đau đầu, sốt, nhức mình dùng bài Kinh phòng bại độc tán (Nhiếp sinh chứng diệu phương) gồm Kinh giới, Phòng phong, Khương hoạt, Độc hoạt, Sài hồ, Tiền hồ, Chỉ xác, Phục linh, Cát cánh mỗi thứ 8 g, Xuyên khung, Cam thảo mỗi thứ 4g sắc nước uống.
4. Chữa viêm họng, viêm amidal cấp Sách xưa có câu: “Yết thống tấn dụng Kinh giới” ngày nay bài thuốc chữa bệnh viêm họng, viêm amidan thường phối hợp Kinh giới với Cát cánh, Cam thảo tăng thêm tác dụng tiêu viêm.
5. Chữa đinh độc sưng đau, các chứng nhọt độc: Kinh giới 1 nắm, sắc với 5 chén nước còn 1 chén, chia làm 3 lần uống lúc nguội (Dược Tính Luận).
6. Chữa viêm mũi dị ứng: Dùng hoa Kinh giới 8 g, Bạc hà 8g, hoa Húng quế 8g, Cây cứt lợn 12g, lá Cối xay 12 g, sắc nước uống, chia 2 lần trong ngày.
7. Chữa sản hậu chảy máu cam nhiều: Kinh giới, bồi khô, tán bột. Uống 8g với nước Đồng tiện (Phụ Nhân Đại Toàn Lương Phương trích của Hải Thượng Lương.
8. Trị trẻ nhỏ bị thoát giang: Kinh giới, Tạo giáp, 2 thứ bằng nhau, nấu lấy nước thật đặc, dùng để rửa. Rồi lấy sắt nung đỏ nhúng vào nước, lấy nước đó bôi. Bài này cüng trị được chứng tử cung sa (Kinh Nghiệm phương).
9. Chữa các chứng phong làm mắt lệch, miệng méo (liệt mặt): Kinh giới (loại xanh) 1 cân, Bạc hà (tươi) 1 cân, tất cả cho vào cối đá, giã nát, dùng vải trắng sạch vắt lấy nước cốt rồi cho vào nồi đất hoặc nồi nhôm, nấu thành cao. Lại lấy phần bã giã, lấy 2 phần, bỏ đi 1 phần bã xấu. Đem 2 phần tốt đó phơi nắng cho khô, tán bột. Trộn với cao đã nấu trước, làm thành viên, to bằng hạt Ngô đồng. Mỗi lần uống 15 viên với nước đun sôi, ngày 2 lần. Cần kiêng những thức ăn có tính động phong hỏa như cua biển, tôm, thịt mỡ, rượu (Kinh Nghiệm phương).
10. Trị tiêu ra máu: Kinh giới 80g, Hoa hòe 40 g, sao vàng sẫm, tán bột. Mỗi lần uống uống 12g với nước trà xanh (Giản Tiện Phương).
11. Chữa trẻ nhỏ rốn sưng: Hoa Kinh giới nấu lấy nước đặc để rửa. Rồi dùng Hành nướng cắt mỏng để nguội cho nó hết hơi hỏa độc rồi dán vào chỗ đó là tiêu tan ngay (Hải Thượng Lương phương).
12. Trị ngón chân lở loét: Kinh giới giã nát, đắp vào chỗ đau (Giản Tiện phương).
13. Chữa trĩ lậu sưng đau: Hoa Kinh giới, nấu nước thật đặc, hàng ngày dùng để rửa thường xuyên sẽ khỏi (Giản Tiện Phương).
14. Chữa mọi chứng ở đầu, mắt đau do lao huyết, phong khí gây nên đầu đau, chóng mặt: Hoa Kinh giới, tán bột, mỗi lần uống 12 g với rượu (Long Mộc Luận).
15. Trị bắp chân lở loét: Kinh giới đốt thành than, trộn với nước cốt Hành, bôi. Nhưng phải dùng Cam thảo nấu lấy nước, rửa rồi mới bôi thuốc vào (Trích Huyên phương).
16. Chữa sản hậu bị trúng phong: Kinh giới tán nhuyễn, hòa với rượu uống. Công dụng như thuốc tiên (Dược Phẩm Vậng Yếu).

Các lương y tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM cũng gửi đến một số lưu ý cho các bạn đọc rằng Ðể cầm máu, thuốc cần được sao tồn tính (hoặc sao cho đến khi thuốc ngả màu vàng và đen). Kinh giới tuệ tác dụng mạnh hơn. Không dùng đối với nhọt lở đã chảy mủ, trẻ em sởi thời kỳ toàn phát và hồi phục.