Tác dụng của cây Ích mẫu trong Y học cổ truyền là gì?

Cây Ích mẫu chứa nhiều loại hợp chất có lợi cho sức khỏe con người và đã được kiểm chứng lâm sàng. Vậy tác dụng của cây Ích mẫu trong Y học cổ truyền là gì?

Tác dụng của cây Ích mẫu trong Y học cổ truyền là gì?

Thông tin cần biết về cây Ích mẫu

Dược sĩ tại các trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội chia sẻ: Cây Ích mẫu là loại cây thảo sống hàng năm, có chiều cao từ 0,5-1m. Thân của cây Ích mẫu thẳng đứng, mang hình dạng vuông và có rãnh dọc. Lá cây mọc đối, tạo nên một hình dáng hài hòa. Hoa của cây nở thành vòng đặc ở kẽ lá, tạo nên một hình ảnh đẹp mắt. Quả Ích mẫu nhỏ, có ba cạnh và bề mặt nhẵn. Bộ phận được sử dụng trong lĩnh vực y học của cây Ích mẫu là toàn bộ cây, thường được biết đến với tên gọi là Ích mẫu thảo; còn quả thì được gọi là sung úy tử. Sau khi trồng từ 3 – 4 tháng, cây bắt đầu ra hoa, sau đó cắt để lại các chồi gốc để cây tiếp tục phát triển. Dược liệu thu hoạch khi trời nắng, sau đó rửa sạch và có thể sử dụng tươi, phơi khô, hoặc nấu cao.

Theo nghiên cứu hiện đại, toàn cây Ích mẫu chứa các hợp chất như leonurin, atachydrin, leonuridin. Ở Việt Nam, cây Ích mẫu còn chứa 3 alcaloid, 3 flavonoid (trong đó bao gồm rutin), và 1 glycosid có khung steroid. Hạt Ích mẫu cũng chứa leonurin. Các hoạt chất này có tác dụng trên tử cung, tim mạch, huyết áp, hệ thần kinh, đồng thời có khả năng kháng sinh đối với một số vi trùng. Cao Ích mẫu cũng được sử dụng để trị mụn, viêm thận và phù thũng cấp.

Trong Y Học Cổ Truyền, dựa vào tác dụng của cây Ích mẫu có thể được chế biến như sau:

1. Ích mẫu cắt đoạn: Cây Ích mẫu tươi sau khi phơi khô, bỏ rễ, cắt thành từng đoạn dài từ 3–5cm. Nếu cây quá to và dài, cần nhúng nước để ủ mềm trước khi cắt đoạn, sau đó phơi khô.
2. Ích mẫu chích rượu: Trộn 10kg Ích mẫu với 3kg rượu, ủ qua đêm. Sau đó đun nhỏ lửa cho đến khi Ích mẫu có màu hơi đen.
3. Ích mẫu chích giấm: Tẩm giấm vào Ích mẫu với tỷ lệ 10kg Ích mẫu : 2kg giấm, ủ rồi đun vàng.
4. Ích mẫu chế: Sử dụng 10kg Ích mẫu, 2kg gừng tươi, 1kg giấm, 1kg rượu, 200g muối ăn, và nước sôi. Giã nát gừng và vắt lấy nước, sau đó dùng nước sôi để pha muối, hòa lẫn với giấm và rượu. Cho hỗn hợp này vào Ích mẫu, trộn đều, ủ chừng 1 giờ, sau đó phơi khô.

Tác dụng của cây Ích mẫu là gì?

Tác dụng của cây Ích mẫu trong Đông Y được sử dụng trong điều trị một số vấn đề sức khỏe, và các tác dụng của nó theo nghiên cứu hiện đại bao gồm:

1. Tác dụng trên tử cung: Ích mẫu có khả năng ảnh hưởng trực tiếp lên tử cung, kích thích hoạt động co thắt và làm cho tử cung trở nên mạnh mẽ hơn. Việc sử dụng nước sắc Ích mẫu để điều trị sa tử cung đã cho thấy tác dụng tương tự như thuốc Ergotamine, mặc dù có tác dụng chậm hơn nhưng lại an toàn hơn.
2. Tác dụng lên hệ tim mạch: Ích mẫu có khả năng tăng lưu lượng tuần hoàn máu ở động mạch vành, làm chậm nhịp tim, cải thiện sự rối loạn tuần hoàn máu, đồng thời ức chế ngưng tập tiểu cầu và nâng cao hoạt tính Fibrinogen.
3. Hạ huyết áp: Cao Ích mẫu, đặc biệt là trong giai đoạn đầu của bệnh, có tác dụng giảm áp huyết.
4. Điều trị viêm cầu thận: Nghiên cứu đã chỉ ra rằng sử dụng nước sắc Ích mẫu cho bệnh nhân viêm cầu thận ở nhiều độ tuổi khác nhau có thể giúp chữa trị, và các trường hợp được điều trị bình thường đều khỏi mà không gặp phải tái phát trong thời gian 5 năm.
5. Sẩy thai: Phụ nữ tiêu thụ nhiều Ích mẫu có thể gặp rủi ro sẩy thai. Do đó, cần cẩn trọng khi sử dụng cây này đặc biệt là trong trường hợp phụ nữ mang thai hoặc có kế hoạch mang thai.
6. Tác dụng co bóp tử cung: Cao Ích mẫu được chiết xuất bằng nước hoặc cồn có tác dụng tăng cường sự co bóp của tử cung. Ngược lại, khi chiết bằng Ether, có thể gây ức chế hoạt động co bóp của tử cung.

Chú ý rằng việc sử dụng cây Ích mẫu nên được thực hiện dưới sự giám sát của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và đạt được hiệu quả mong muốn. Xem thêm chi tiết thông tin học liên thông Bác sĩ Y học cổ truyền

Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur là địa chỉ uy tín trong đào tạo Cao đẳng Y Dược 

Tác dụng của cây Ích mẫu qua bài thuốc Đông Y

Theo Dược sĩ Lê Thắm – Giảng viên Cao đẳng Dược TP.HCM tại Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur: Ích mẫu có tính hàn và vị đắng, thuộc vào kinh can, có tác dụng hoạt huyết tiêu ứ và bổ huyết. Đây được coi là một loại vị thuốc quý dành cho phụ nữ. Cao Ích mẫu có khả năng hành khí và hoạt huyết, do đó, nên tuyệt đối không sử dụng khi phụ nữ đang mang thai. Tuy nhiên, ở các trường hợp khác, nó mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe phụ nữ.

Ngoài việc sử dụng cao Ích mẫu để điều trị rong kinh, tác dụng của cây Ích mẫu thường được ứng dụng trong việc giảm đau bụng kinh, điều trị bệnh bế kinh, an thai và giảm đau.

Dưới đây là một số tác dụng của cây Ích mẫu trong điều trị một số vấn đề sức khỏe:

1. Điều trị kinh nguyệt không đều và đau bụng kinh: Sử dụng Ích mẫu, ngải cứu, hương phụ, bạch đồng nữ, mỗi vị 12g, sắc uống, mỗi ngày một tháng.
2. Điều trị viêm thận gây phù: Sử dụng 40-100g Ích mẫu sắc uống nóng hoặc kết hợp với xa tiền, bạch mao căn, mỗi vị 16g, sắc uống.
3. Điều trị mắt đau và sưng đỏ: Sử dụng hạt Ích mẫu là sung úy tử, hạt muồng ngủ, hạt mào gà trắng, cúc hoa, sinh địa, mỗi vị 10g, sắc uống.
4. Hỗ trợ phục hồi tử cung sau sinh: Sử dụng Ích mẫu 36g, đương quy 9g, sắc uống trong ngày.

Ngoài ra, có một số món ăn có thể chế biến từ Ích mẫu như canh Ích mẫu (nấu canh hoặc cháo) giúp kích thích tiêu hóa và hỗ trợ điều trị các vấn đề đường ruột, cũng như giúp hạ huyết áp. Một món khác như Ích mẫu kết hợp với trứng gà được sử dụng để chữa trị rối loạn kinh nguyệt và thống kinh do huyết ứ.

Nguồn: Bệnh viện Vinmec, được yduochocvietnam.edu.vn tổng hợp