Y Dược Học Việt Nam
Chuột rút, hay còn được biết đến với tên gọi vọp bẻ, là một hiện tượng co thắt cơ bắp xảy ra một cách đột ngột và không tự chủ. Chuột rút có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể, bao gồm cẳng chân (phổ biến nhất), bàn chân, đùi, hông, bụng, và thậm chí cả bàn tay.
Nguyên nhân gây ra chuột rút
Chuột rút là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều yếu tố tác động lên hoạt động bình thường của cơ bắp. Theo các chuyên gia sức khỏe Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn dưới đây là các nguyên nhân chính:
– Thiếu Oxy cung cấp cho cơ bắp
Khi vận động mạnh hoặc kéo dài, nhu cầu oxy của cơ bắp tăng cao. Nếu hệ tuần hoàn không đáp ứng đủ lượng oxy cần thiết, cơ bắp chuyển sang quá trình chuyển hóa yếm khí. Quá trình này sản sinh ra acid lactic, một chất gây mỏi cơ và tích tụ quá mức có thể dẫn đến chuột rút.
– Mất cân bằng điện giải
Các chất điện giải như Natri, Kali, Canxi và Magie đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động co giãn bình thường của cơ bắp. Sự thiếu hụt hoặc mất cân bằng các chất điện giải này có thể gây ra rối loạn chức năng cơ và dẫn đến chuột rút.
Các nguyên nhân gây mất cân bằng điện giải bao gồm:
+ Đổ mồ hôi quá nhiều trong quá trình vận động hoặc thời tiết nóng bức.
+ Mất nước do không uống đủ nước.
+ Sử dụng các loại thuốc lợi tiểu.
+ Tác dụng phụ của một số loại thuốc như statin.
+ Các tình trạng bệnh lý gây nôn mửa hoặc tiêu chảy kéo dài.
– Rối loạn thần kinh và nội tiết
Hệ thần kinh đóng vai trò truyền tín hiệu từ não bộ đến các cơ, điều khiển quá trình co giãn. Bất kỳ sự gián đoạn nào trong quá trình này đều có thể gây ra chuột rút.
Các yếu tố liên quan đến rối loạn thần kinh và nội tiết bao gồm:
+ Căng thẳng thần kinh và lo âu kéo dài.
+ Phụ nữ mang thai, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba, do áp lực của thai nhi lên các dây thần kinh và mạch máu ở chi dưới, cũng như tình trạng thiếu hụt khoáng chất.
+ Các bệnh lý thần kinh cơ xương khớp.
+ Thiếu hụt dopamine (một chất dẫn truyền thần kinh).
+ Yếu tố di truyền.
+ Thiếu sắt (gây ảnh hưởng đến việc vận chuyển oxy).
Các Yếu Tố Khác có thể do đứng hoặc ngồi quá lâu ở một tư thế, đặc biệt là trên bề mặt cứng hoặc không thoải mái. Mang giày dép không phù hợp hoặc quá chật. Tuần hoàn máu kém, có thể do các bệnh lý như suy giãn tĩnh mạch chi dưới. Chuột rút cũng có thể do tiếp xúc với nhiệt độ lạnh đột ngột.
Đối tượng dễ bị chuột rút
Mặc dù chuột rút có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao hơn:
– Phụ nữ mang thai
– Phụ nữ trong kỳ kinh nguyệt
– Người lớn tuổi
– Vận động viên và người tập thể dục cường độ cao
– Người làm công việc nặng nhọc hoặc đứng lâu
– Người có bệnh lý nền
– Người bị mất nước và rối loạn điện giải
Dấu hiệu nhận biết chuột rút
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu chuột rút giúp bạn có thể can thiệp kịp thời:
– Cơ bị co cứng
– Đau buốt dữ dội
– Khó khăn hoặc không thể cử động vùng cơ bị chuột rút.
– Triệu chứng đi kèm (cần lưu ý):
+ Khát nước dữ dội.
+ Chóng mặt, hoa mắt.
+ Mệt mỏi quá mức.
+ Da xanh xao, nhợt nhạt.
+ Đi tiểu nhiều hoặc ít hơn bình thường.
+ Ăn uống nhiều bất thường.
Nếu chuột rút đi kèm với các triệu chứng bất thường này, bạn nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra, vì đó có thể là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác.
Cách xử lý khi bị chuột rút
Khi bị chuột rút, điều quan trọng là giữ bình tĩnh và thực hiện các biện pháp sau:
– Ngừng ngay lập tức mọi hoạt động đang thực hiện.
– Kéo giãn nhẹ nhàng vùng cơ bị chuột rút:
+ Chuột rút ở bắp chân: Duỗi thẳng chân, dùng tay nắm các ngón chân và kéo nhẹ nhàng về phía đầu gối. Bạn cũng có thể đứng thẳng và dồn trọng lượng lên chân bị chuột rút, hơi khuỵu gối.
+ Chuột rút ở bắp đùi: Duỗi thẳng chân, có thể vịn vào tường hoặc ghế để giữ thăng bằng. Nếu chuột rút ở mặt sau đùi, hãy cố gắng gập gối và kéo gót chân về phía mông. Nếu chuột rút ở mặt trước đùi, hãy duỗi thẳng chân và nhẹ nhàng kéo bàn chân về phía mông.
+ Chuột rút ở cơ sườn: Xoa bóp nhẹ nhàng vùng cơ bị co thắt, kết hợp hít thở sâu và chậm rãi.
+ Chuột rút ở bàn chân: Uốn cong bàn chân lên xuống, xoay cổ chân nhẹ nhàng.
+ Chuột rút ở bàn tay: Duỗi thẳng các ngón tay và cổ tay, sau đó nắm chặt và thả lỏng.
– Xoa bóp nhẹ nhàng vùng cơ bị chuột rút.
– Chườm ấm hoặc lạnh.
– Bổ sung nước và điện giải.
– Hỗ trợ bằng thuốc (theo chỉ định của bác sĩ): Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng vitamin E hoặc các loại thuốc giãn cơ để giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của chuột rút. Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc.
Lưu ý quan trọng
Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa cũng lưu ý nếu bạn bị chuột rút thường xuyên, kéo dài hoặc đi kèm với các triệu chứng bất thường, hãy tìm kiếm sự tư vấn y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Chuột rút có thể là dấu hiệu của một tình trạng sức khỏe tiềm ẩn.
