Y Dược Học Việt Nam
Táo bón là tình trạng đại tiện khó khăn, phân cứng, tần suất đi ngoài giảm (ít hơn 2 lần/tuần). Đông y có nhiều phương pháp hiệu quả để điều trị táo bón, bao gồm châm cứu, xoa bóp bấm huyệt và dùng thuốc.
Táo bón theo Y học cổ truyền
Chuyên gia y khoa Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn phân loại táo bón (tiện bí) thành 4 thể chính dựa trên nguyên nhân gây bệnh:
– Táo nhiệt: Do ăn uống nhiều đồ cay nóng, rượu bia, dẫn đến trường vị khô nóng, tân dịch không đủ, phân rắn.
– Khí trệ: Do căng thẳng, ít vận động làm khí huyết ứ trệ, ảnh hưởng chức năng truyền tống của đại tràng.
– Hư bí: Gặp ở người già yếu, lao lực quá độ, phụ nữ sau sinh, người ốm dậy, khiến khí huyết hư tổn, tân dịch thiếu, ruột khô ráo, khí hư không vận chuyển được.
– Lãnh bí: Do hàn khí xâm nhập trường vị, làm âm khí ngưng kết, dương khí bế tắc, ảnh hưởng lưu thông tân dịch gây bí tiện.
Điều trị táo bón bằng Y học cổ truyền
1. Châm cứu
Châm cứu ít khi là phương pháp chính mà chủ yếu đóng vai trò hỗ trợ. Một số huyệt thường dùng: Thiên khu, Trung quản, Tỳ du, Đại trường du, Túc tam lý, Chi câu. Có thể thêm Tam âm giao, Thái khê (nếu âm hư huyết nhiệt), Cao hoang, Cách du (nếu thiếu máu). Cần thực hiện đúng kỹ thuật để tránh tác dụng phụ.
2. Xoa bóp bấm huyệt
Xoa bóp bấm huyệt hiệu quả trong hỗ trợ điều trị táo bón mạn tính, giúp tăng tần suất đi ngoài, giảm thời gian phân lưu lại đại tràng và giảm khó chịu.
– Cách thực hiện: Nằm ngửa, dùng tay xoa bụng nhẹ nhàng theo chiều kim đồng hồ, bắt đầu từ bụng dưới bên phải. Sau đó, ấn nhẹ vào các điểm tương ứng với huyệt đạo trên bụng, kéo lên và xoa hố chậu trái.
– Thực hiện 30 phút/lần/ngày, liệu trình 2-4 lần tùy mức độ bệnh.
3. Bài thuốc Y học cổ truyền
Các bài thuốc được lựa chọn tùy theo thể bệnh:
– Bài Ma tử nhân hoàn: Trị táo bón do táo nhiệt, phân khô cứng, miệng họng khô, tâm phiền, khát nước.
Thành phần: Ma tử nhân 100g, Bạch thược 50g, Hậu phác 40g, Hạnh nhân 50g, Đại hoàng 40g, Chỉ thực 40g.
– Bài Hoạt trường hoàn: Trị táo bón do huyết hư, phân khô lâu ngày, hoa mắt, chóng mặt, sắc mặt nhợt.
Thành phần: Đương quy 12g, Ma nhân 12g, Chỉ xác 8g, Sinh địa 12g, đào nhân 8g.
– Bài Hoàng kỳ thang: Trị táo bón do khí hư, phân không quá khô nhưng khó rặn, người mệt mỏi, vã mồ hôi sau đại tiện.
Thành phần: Hoàng kỳ 20g, Ma nhân 10g, Trần bì 10g, Bạch mi (mật ong) 3 thìa. Có thể gia thêm Đảng sâm, Bạch truật, Hoài sơn, Cam thảo.
– Bài Bổ trung ích khí thang: Trị táo bón do khí hư hạ hãm (kèm trĩ).
Thành phần: Đảng sâm 12g, Cam thảo 4g, Địa du 6g, Hoàng kỳ 16g, Sài hồ 2g, Đương quy 10g, Trần bì 6g, Bạch truật 12g, Thăng ma 8g, Kinh giới 10g.
– Lục ma thang: Trị táo bón do khí trệ.
Thành phần: Trầm hương, Mộc hương, Chỉ xác, Ô dược, Binh lang, Đại hoàng (liều lượng bằng nhau).
4. Phòng ngừa táo bón tại nhà
Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa lưu ý để phòng ngừa táo bón hiệu quả, cần kết hợp các phương pháp điều trị với lối sống lành mạnh:
– Chế độ ăn: Ăn nhiều chất xơ (rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên cám). Hạn chế đồ ăn nhiều chất béo động vật, đồ công nghiệp, bia rượu, thuốc lá.
– Vận động: Tập thể dục ít nhất 3 giờ/tuần.
– Tinh thần: Tránh căng thẳng, lo âu, giữ tinh thần thư thái.
– Thói quen đại tiện: Không ngồi bồn cầu quá lâu, không rặn khi đại tiện. Tập thói quen đi ngoài vào một khung giờ cố định hàng ngày.
– Kiểm tra sức khỏe: Thăm khám định kỳ để tầm soát và điều trị sớm các bệnh lý gây táo bón (trĩ, nứt hậu môn, u…).
Việc kết hợp điều trị Đông y với lối sống khoa học sẽ giúp bạn cải thiện tình trạng táo bón hiệu quả và bền vững.
