Y Dược Học Việt Nam
Thiên môn đông hay dây tóc tiên, là một cây bụi leo lâu năm, nổi tiếng không chỉ bởi vẻ ngoài mà còn bởi những lợi ích sức khỏe tiềm năng. Hãy cùng khám phá những tác dụng quý giá mà dược liệu này mang lại.
Tổng quan về cây thiên môn đông
Thiên môn đông có thân dài, thường từ 1 đến 1.5 mét, với rễ củ hình thoi mọc thành chùm. Cây có nhiều cành xoắn vào nhau, tạo thành bụi rậm với gai cong. Điểm đặc biệt là các cành nhỏ dẹt, hình lưỡi liềm, đóng vai trò như lá (diệp chi). Lá thật của cây tiêu giảm thành vảy nhỏ. Hoa thiên môn nhỏ, màu trắng, thường mọc đơn lẻ hoặc thành đôi ở kẽ diệp chi. Quả của cây là quả mọng hình cầu, chứa hạt màu đen.
Cây thường ra hoa vào khoảng tháng 3 đến tháng 5 và kết quả từ tháng 6 đến tháng 9. Tại Việt Nam, thiên môn mọc hoang ở các tỉnh ven biển miền Trung và các đảo lớn. Ngày nay, cây được trồng rộng rãi cho mục đích làm thuốc, trang trí và tạo hàng rào. Rễ củ là bộ phận chính được thu hoạch vào mùa thu để làm thuốc sau khi sơ chế và phơi sấy khô.
Thành phần hóa học đáng chú ý trong thiên môn đông bao gồm asparagin, phytosterol (chủ yếu là β-sitosterol và stigmasterol), flavonoid (rutin và kaempferol glycosid).
Thiên môn đông có tác dụng gì?
Các nghiên cứu và kinh nghiệm Y học cổ truyền đã chỉ ra nhiều tác dụng của thiên môn đông:
1. Tác dụng dược lý theo nghiên cứu hiện đại
– Kháng khuẩn: Có khả năng ức chế sự phát triển của một số vi khuẩn.
– Ảnh hưởng tế bào ung thư: Góp phần ức chế hoạt động của men dihydrogenase trong một số dòng tế bào ung thư bạch cầu.
– Diệt ấu trùng: Có khả năng diệt ấu trùng ruồi và muỗi.
– Lợi tiểu: Hoạt chất asparagin giúp tăng cường bài tiết nước tiểu.
– Hỗ trợ hô hấp: Lợi đờm, giảm ho.
– Hạ nhiệt: Giúp làm giảm nhiệt độ cơ thể.
– Bồi bổ: Mang lại tác dụng bổ dưỡng.
2. Tác dụng theo Y học cổ truyền
– Tính vị: Vị ngọt, đắng, tính đại hàn.
– Quy kinh: Phế, thận.
– Công năng:
+ Tư âm: Hỗ trợ làm ẩm, nhuận.
+ Nhuận táo: Giúp giải đờm.
+ Thanh phế: Làm sạch phổi, giảm triệu chứng đường hô hấp.
+ Hóa đờm: Tiêu tan đờm.
– Chủ trị:
+ Phế ung (áp xe phổi).
+ Hư lao (suy nhược cơ thể).
+ Thổ huyết (ho ra máu).
+ Nhiệt bệnh (bệnh do nhiệt).
+ Tiêu khát (đái tháo đường).
+ Tân dịch hao tổn (khô miệng, khát nước).
+ Táo bón.
Một số bài thuốc tiêu biểu với thiên môn đông
Thiên môn đông được sử dụng kết hợp với các vị thuốc Đông y khác trong các bài thuốc như:
– Chữa ho gà: Thiên môn, mạch môn (12g mỗi vị), bạch bộ (10g), qua lâu nhân, quất hồng (5g mỗi vị). Sắc uống chia 2 lần.
– Chữa ho có đờm, thổ huyết: Thiên môn, mạch môn, ngũ vị tử (lượng bằng nhau). Nấu cao, luyện mật làm viên uống (4-5g/ngày).
– Chữa phế hư, ho, sốt nhẹ, mệt mỏi: Thiên môn đông, mạch môn (4.5g), nhân sâm (3g), ngũ vị tử (1.5g), sa sâm (12g), ngọc trúc, hạnh nhân, sơn dược (9g), nữ trinh tử, phục linh, bối mẫu, thiên thảo căn (6g). Nghiền bột, uống với nước sắc ngó sen.
– Cao tam tài (bổ toàn thân, bổ tinh khí): Thiên môn (10g), nhân sâm (4g), thục địa (10g). Sắc với 600ml còn 200ml, chia 3 lần uống.
– Chữa táo bón do nhiệt bệnh: Thiên môn đông (10g), sinh địa (12g), đương quy, huyền sâm, hạt gai đay (10g). Sắc uống.
– Chữa lở miệng kéo dài: Thiên môn, mạch môn (bỏ lõi), huyền sâm (lượng bằng nhau). Tán nhỏ, luyện mật vo viên ngậm.
Kết Luận
Thiên môn đông là một dược liệu quý với nhiều tiềm năng trong việc hỗ trợ và điều trị các vấn đề sức khỏe, từ các bệnh về đường hô hấp đến các tác dụng bồi bổ cơ thể. Việc tìm hiểu và ứng dụng đúng cách các bài thuốc từ thiên môn đông có thể mang lại những lợi ích đáng kể cho sức khỏe.
