Dầu thực vật có thực sự tốt đối với sức khỏe con người?

Dầu thực vật, với đặc tính dễ sử dụng và khả năng chế biến trong nhiều món ăn, đã trở thành một thành phần không thể thiếu trong bữa ăn của nhiều gia đình. Tuy nhiên, liệu dầu thực vật có thực sự tốt đối với sức khỏe con người?

Dầu thực vật có thực sự tốt đối với sức khỏe con người?

Bài viết này được các chuyên gia y tế tại các trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội và Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur  sẽ phân tích kỹ hơn về các loại dầu thực vật, những lợi ích và những tác động tiêu cực mà chúng có thể gây ra đối với sức khỏe.

1. Khái quát về dầu thực vật

Dầu thực vật được chiết xuất từ các loại cây trồng như đậu nành, hướng dương, hạt cải, cọ, ô liu, và các loại hạt như hạnh nhân, quả bơ… Chúng thường được coi là sự thay thế lành mạnh hơn cho dầu động vật nhờ vào lượng chất béo không bão hòa (chất béo lành mạnh) mà chúng chứa.

Dầu thực vật có thể chia thành hai nhóm chính:

• Dầu không bão hòa: Đây là nhóm dầu thực vật có lợi cho sức khỏe, bao gồm dầu olive, dầu hạt cải, dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu hạt lanh. Các loại dầu này chứa nhiều axit béo omega-3 và omega-6, có tác dụng giảm mức cholesterol xấu (LDL), giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
• Dầu bão hòa: Dầu dừa và dầu cọ là hai loại dầu thực vật chứa hàm lượng chất béo bão hòa cao. Mặc dù dầu dừa gần đây được quảng bá là có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng thực tế, dầu bão hòa có thể gây tác hại cho tim mạch nếu tiêu thụ quá mức.

Mặc dù các loại dầu thực vật có những lợi ích tiềm năng, nhưng không phải tất cả chúng đều tốt cho sức khỏe. Một số nhược điểm nghiêm trọng của dầu thực vật ít được nhắc đến trong các quảng cáo và thông tin trên các phương tiện truyền thông. Việc hiểu rõ những nhược điểm này là cần thiết để có những lựa chọn dầu ăn thông minh hơn.

2. Nhược điểm của dầu thực vật đối với sức khỏe con người

Mặc dù dầu thực vật có thể mang lại một số lợi ích sức khỏe, nhưng khi tiêu thụ quá nhiều hoặc sử dụng sai cách, dầu thực vật có thể gây hại cho sức khỏe con người. Dưới đây là những nhược điểm quan trọng cần lưu ý:

2.1. Dầu thực vật có thể gây rối loạn cân bằng axit béo trong cơ thể

Một trong những vấn đề lớn nhất của việc tiêu thụ dầu thực vật là sự mất cân bằng giữa các loại axit béo omega-3 và omega-6 trong cơ thể. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chế độ ăn hiện đại thường chứa quá nhiều omega-6 và quá ít omega-3. Điều này là do nhiều loại dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu ngô… chứa hàm lượng omega-6 cao, trong khi các nguồn omega-3 như cá hồi, hạt chia và dầu lanh lại ít được sử dụng.

Khi tỷ lệ omega-6/omega-3 trong cơ thể quá cao, nó có thể gây ra tình trạng viêm nhiễm mãn tính, tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, đột quỵ, tiểu đường và ung thư. Việc sử dụng dầu thực vật một cách không kiểm soát có thể làm gia tăng tỷ lệ omega-6 trong chế độ ăn uống, gây hại cho cơ thể trong dài hạn.

2.2. Dầu thực vật chứa nhiều chất béo chuyển hóa

Một vấn đề nghiêm trọng khác của dầu thực vật là quá trình hydro hóa, được sử dụng trong sản xuất dầu thực vật chế biến sẵn để tạo ra dầu có thời gian bảo quản lâu dài và ổn định hơn. Quá trình này chuyển đổi một phần các axit béo không bão hòa thành axit béo chuyển hóa (trans fat), một chất béo có hại cho sức khỏe.

Chất béo chuyển hóa làm tăng mức cholesterol xấu (LDL) và giảm mức cholesterol tốt (HDL), góp phần vào việc tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và tiểu đường. Dầu thực vật trong các sản phẩm chế biến sẵn như bánh kẹo, khoai tây chiên, thức ăn nhanh, thực phẩm chiên ngập dầu… có thể chứa lượng chất béo chuyển hóa rất cao. Do đó, việc sử dụng dầu thực vật không tinh chế trong những sản phẩm chế biến sẵn này có thể làm tăng nguy cơ các bệnh tim mạch và các bệnh chuyển hóa.

2.3. Dầu thực vật có thể gây ung thư

Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng dầu thực vật có thể gia tăng nguy cơ ung thư nếu được sử dụng ở nhiệt độ cao hoặc trong quá trình chế biến thực phẩm. Khi dầu thực vật được đun nóng đến nhiệt độ cao, các hợp chất như aldehyde và acrolein có thể được sinh ra, và đây là những chất có khả năng gây ung thư. Ngoài ra, khi dầu thực vật chứa các chất béo không bão hòa đa, chúng có thể dễ dàng bị oxy hóa, tạo ra các gốc tự do gây tổn hại cho tế bào và tăng nguy cơ ung thư.

Dược sĩ Cao đẳng Dược Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ: Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy việc tiêu thụ dầu thực vật chiên đi chiên lại nhiều lần có thể làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư vú và ung thư đại trực tràng. Việc sử dụng dầu thực vật không hợp lý có thể là một yếu tố nguy cơ quan trọng cần được kiểm soát trong chế độ ăn uống.

2.4. Dầu thực vật có thể làm tăng cân và gây béo phì

Dầu thực vật, mặc dù chứa chất béo không bão hòa, nhưng lại có hàm lượng calo rất cao. Một thìa dầu thực vật có thể chứa đến 120 calo, và khi tiêu thụ quá nhiều dầu trong chế độ ăn, người ta có thể dễ dàng tích lũy calo dư thừa, gây tăng cân và béo phì. Béo phì là nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng như tiểu đường, bệnh tim mạch và các bệnh lý chuyển hóa khác.

Hơn nữa, do dầu thực vật thường được sử dụng trong các món chiên, nướng, các thực phẩm chế biến sẵn… chúng cũng dễ dàng bị tiêu thụ một cách không kiểm soát, dẫn đến việc hấp thụ lượng chất béo và calo vượt mức cho phép.

Dầu thực vật có thể gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của người sử dụng

2.5. Dầu thực vật có thể gây tổn thương gan

Một số loại dầu thực vật, đặc biệt là dầu cọ, chứa một lượng lớn axit béo bão hòa, có thể làm tăng mức độ mỡ trong gan và dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ. Gan nhiễm mỡ là một bệnh lý nguy hiểm, nếu không được kiểm soát, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng như xơ gan, ung thư gan và suy gan.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc tiêu thụ quá nhiều dầu thực vật có thể làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ, do đó cần hạn chế sử dụng các loại dầu có chứa axit béo bão hòa cao trong chế độ ăn.

3. Những lưu ý khi sử dụng dầu thực vật

• Chọn dầu chất lượng: Để bảo vệ sức khỏe, nên lựa chọn các loại dầu thực vật không qua chế biến quá mức, như dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu lanh, dầu hạt chia. Các loại dầu này chứa nhiều axit béo không bão hòa đơn hoặc đa, tốt cho tim mạch và sức khỏe tổng thể.
• Tránh sử dụng dầu chiên đi chiên lại: Dầu đã qua chế biến hoặc chiên đi chiên lại nhiều lần sẽ sinh ra các chất có hại cho sức khỏe. Hãy hạn chế việc sử dụng dầu chiên nhiều lần và chuyển sang các phương pháp chế biến thực phẩm khác như hấp, nướng.
• Hạn chế lượng dầu trong khẩu phần ăn: Dầu thực vật chứa nhiều calo và chất béo, vì vậy cần sử dụng hợp lý và điều độ. Cần chú ý đến khẩu phần ăn để tránh tiêu thụ quá nhiều dầu và gây tăng cân.

Tại mục tin tức Y dược cho thấy: Việc sử dụng dầu thực vật một cách hợp lý, lựa chọn các loại dầu chất lượng và kết hợp với một chế độ ăn uống cân đối là yếu tố quan trọng giúp chúng ta duy trì sức khỏe lâu dài.

Nguồn:  yduochocvietnam.edu.vn