Dược sĩ chia sẻ phương pháp đánh giá dược liệu

Trong bài viết sau đây, dược sĩ sẽ chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm về các phương pháp đánh giá dược liệu tới bạn đọc. Giúp bạn đọc hiểu rõ hơn đến lĩnh vực dược liệu và y học thảo dược.

Dược sĩ chia sẻ phương pháp đánh giá dược liệu

Vai trò của Dược liệu trong y khoa là gì?

Dược liệu đóng một vai trò quan trọng cả trong lĩnh vực y tế và trong nền kinh tế. Thuốc để phòng và chữa bệnh được tạo ra từ hai nguồn chính: dược liệu và hóa chất tổng hợp. Dược liệu, đặc biệt là các thảo dược, đóng góp một phần quan trọng vào việc sản xuất thuốc.

Dược sĩ Cao đẳng Dược TP.HCM (Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur) cho biết: Thế giới hiện có hơn 21.000 loài cây cỏ được sử dụng làm thuốc theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới. Không chỉ các quốc gia châu Á, mà cả các quốc gia phương Tây cũng tiêu thụ lượng lớn dược liệu. Thống kê cho thấy, ở các quốc gia có nền công nghiệp phát triển, khoảng một phần tư các loại thuốc được sử dụng trong đơn thuốc có nguồn gốc từ thảo dược.

Rất nhiều hoạt chất quan trọng có tác dụng chữa bệnh như quinin, morphin, ajmalicin, vincaleucoblastin, digitalin, digoxin và nhiều loại khác đều phải được chiết xuất từ dược liệu và không thể tổng hợp từ hóa chất. Dược liệu là nguồn cung cấp nguyên liệu cho việc sản xuất một số loại thuốc chữa bệnh. Ví dụ, để tổng hợp các loại thuốc steroid, hàng năm trên toàn cầu cần khoảng 100.000 tấn củ mài chứa diosgenin.

Hơn nữa, dược liệu cung cấp khung cơ bản để tổng hợp các loại thuốc mới, đóng góp vào sự phát triển của ngành công nghiệp dược phẩm. Không chỉ vậy, trong một số quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Triều Tiên và một số quốc gia châu Á khác, có truyền thống chữa bệnh bằng y học cổ truyền, điều này đòi hỏi một lượng lớn dược liệu.

Về mặt kinh tế, dược liệu được xem là một nguồn tài nguyên quý báu và đã được xếp vào loại cây công nghiệp cao cấp cần được phát triển, tương tự như các loại cây công nghiệp khác. Hàng năm, các công ty kinh doanh dược liệu thu hoạch và xuất khẩu nhiều loại dược liệu, như hoa Hòe, Quế, Sa nhân, Dừa cạn, cũng như các loại tinh dầu như Hồi, Quế, Tràm, tạo nguồn thu nhập quan trọng cho nền kinh tế.

Phương pháp đánh giá dược liệu hiện nay

Các phương pháp đánh giá dược liệu đều nhằm xác định liệu dược liệu đó có đáp ứng tiêu chuẩn được quy định hay không. Đánh giá thường tuân theo các tiêu chuẩn có sẵn trong Dược điển hoặc các tiêu chuẩn cơ sở. Các yếu tố thông thường được xem xét trong việc đánh giá một dược liệu trong Đông Y bao gồm:

• Đặc điểm hình thái: Bao gồm các đặc điểm về hình dáng, kích thước, màu sắc và các đặc điểm vi học của dược liệu.
• Thử tinh khiết: Bao gồm việc xác định độ ẩm, độ tro, tạp chất và các hằng số vật lý khác của dược liệu.
• Định tính thành phần chính có trong dược liệu.
• Định lượng thành phần chính hoặc hàm lượng cao chiết của dược liệu.

Phương pháp đánh giá dược liệu cần thực hiện bởi chuyên gia

1. Phương pháp cảm quan: Sử dụng các giác quan của cơ thể để đánh giá dược liệu, bao gồm việc quan sát bên ngoài để xác định hình dáng, kích thước và màu sắc của dược liệu. Đối với một số trường hợp, cần phải bẻ mẫu dược liệu ra và quan sát bên trong. Sử dụng cảm giác tay để đánh giá độ nặng nhẹ, xốp chắc, trơ hay dính của dược liệu. Mùi và vị cũng là các đặc điểm quan trọng.
2. Phương pháp soi kính hiển vi: Sử dụng kính hiển vi để kiểm tra cấu trúc của các bộ phận của cây thuốc, bao gồm soi vi phẫu và soi bột. Phương pháp này thường được sử dụng để phân biệt các loại tinh bột và những đặc điểm khác không thể thấy bằng mắt thường.
3. Phương pháp dựa vào các tính chất vật lý: Đánh giá dược liệu bằng cách sử dụng các tính chất vật lý như soi mặt cắt dưới ánh đèn tử ngoại, đo độ hòa tan, tỷ trọng, góc quay cực riêng, chỉ số khúc xạ, nhiệt độ đông đặc, và nhiệt độ nóng chảy. Các hằng số vật lý này giúp xác định tính chất và chất lượng của dược liệu.
4. Thử tinh khiết: Bao gồm việc xác định độ ẩm và độ tro của dược liệu bằng các phương pháp như phương pháp sấy và phương pháp chưng cất.
5. Phương pháp hóa học: Sử dụng phản ứng hóa học để xác định thành phần hoạt chất trong dược liệu. Điều này có thể bao gồm cả việc xác định định tính và định lượng các hoạt chất. Đôi khi, các thành phần hóa học đặc trưng khác cũng được sử dụng để đánh giá dược liệu.
6. Phương pháp phổ học: Sử dụng các phổ phân tích như phổ tử ngoại – khả kiến (UV-Vis), phổ hồng ngoại (IR), và phổ cộng hưởng từ hạt nhân để xác định cấu trúc và đặc điểm của các chất. Các phổ này cho phép xác định cấu trúc của các chất không biết trước hoặc định danh các chất đã biết thông qua việc so sánh với các phổ chuẩn.

Chuyên gia tại các trường Cao đẳng Y Dược Hà Nội nhận định: Những phương pháp này giúp đánh giá chất lượng của dược liệu và đảm bảo rằng chúng đáp ứng các tiêu chuẩn quy định.

Thông tin chỉ mang tính chất tham khảo!

Nguồn: yduochocvietnam.edu.vn tổng hợp